Chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng, nhẹ cân

Trẻ sinh non thường được hỗ trợ hô hấp, ấp Kangaroo sau chào đời, khuyến khích bú sữa mẹ, đảm bảo môi trường vô trùng.

Bác sĩ Nguyễn Thị Kiều Anh, Phó Khoa Sản, Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long, cho biết trẻ được gọi là sơ sinh non tháng nhẹ cân khi tuổi thai dưới 35 tuần và có cân nặng dưới 2 kg. Những trẻ này được chuyển vào đơn vị chăm sóc đặc biệt sau khi chào đời. Các nguy cơ thường gặp là hạ thân nhiệt, kém hấp thu, trào ngược dạ dày thực quản, ngưng thở, hội chứng suy hô hấp, viêm ruột hoại tử. Trẻ có tuổi thai càng nhỏ thì nguy cơ càng cao. Nguy cơ nhiễm trùng bệnh viện cũng thường gặp trên nhóm trẻ này.

Trẻ non tháng được chăm sóc đặc biệt tại phòng hồi sức sơ sinh. Ảnh: Lê Phương.

Các dấu hiệu nguy hiểm ở trẻ sơ sinh gồm bỏ bú hoặc bú kém, co giật, lơ mơ hoặc hôn mê, giảm hoặc ít cử động khi kích thích, thở nhanh trên 60 lần/phút, thở rên, rút lõm ngực nặng, tăng thân nhiệt trên 38 độ C, hạ thân nhiệt dưới 35,5 độ C.

Các dấu hiệu nhiễm trùng nặng gồm vàng da nặng, trướng bụng nhiều. Những triệu chứng nhiễm trùng khu trú gồm triệu chứng viêm phổi, mụn mủ nhiều hay nặng, đỏ da ra xung quanh chân rốn, rốn chảy mủ, thóp phồng, đau khớp, sưng khớp, giảm cử động và linh hoạt. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào, trẻ cần được theo dõi sát và xử trí nhanh chóng.

Điều trị trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân 

Theo dõi hô hấp và oxy liệu pháp

Trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân có nguy cơ suy hô hấp do thiếu hụt surfactan, dễ rơi vào tình trạng suy hô hấp, đặc biệt hệ thần kinh chưa hoàn chỉnh, trẻ sẽ có những cơn ngưng thở. Nếu không theo dõi sát và phát hiện sớm để xử trí có thể tử vong. Bốn triệu chứng lâm sàng đặc trưng của suy hô hấp thường xuất hiện trong vòng 4 giờ sau sinh là thở nhanh, thở rên, thở co lõm ngực hoặc co kéo cơ liên sườn, tím tái.

Phòng ngừa hạ thân nhiệt

Trẻ sơ sinh nhẹ cân dưới 2 kg nên chăm sóc kangaroo ngay khi vừa sinh và liên tục cả ngày lẫn đêm. Mục tiêu giữ nhiệt độ trung tâm 36-37 độ C, chân ấm và hồng. Nếu không thể chăm sóc kangaroo thì sử dụng lồng ấp cho bé.

Dinh dưỡng

Phần lớn trẻ nhẹ cân vẫn có khả năng tự bú mẹ trực tiếp. Bé không bú được thì vắt sữa mẹ ra ly và đút bằng muỗng. Trẻ không thể ăn bằng muỗng như bị sặc, không nuốt được... phải nuôi ăn thông qua sonde dạ dày. Nên khuyến khích cho trẻ bú mẹ.

Mẹ không có sữa hoặc chống chỉ định nuôi con bằng sữa mẹ, có thể dùng sữa từ ngân hàng sữa mẹ nếu có. Sữa công thức chỉ được khuyến cáo sử dụng khi các cách trên đều không thể thực hiện. Theo dõi lượng sữa mỗi ngày bé bú được để tính toán lượng dịch chính xác theo nhu cầu. Cung cấp yếu tố vi lượng hàng ngày khi trẻ dung nạp tốt sữa mẹ.

Môi trường vô trùng

Môi trường xung quanh trẻ phải đảm bảo nguyên tắc vô trùng tối thiểu. Hạn chế tiếp xúc với trẻ nếu không cần thiết, thực hiện vệ sinh tay khi tiếp xúc cũng như thăm khám và thực hiện các thủ thuật trên bé. Ngưng nuôi ăn tĩnh mạch khi trẻ bú khá lên càng sớm càng tốt để trách tình trạng nhiễm trùng. 

Theo bác sĩ Kiều Anh, trẻ sinh non nhẹ cân được xuất viện khi không còn dấu hiệu nguy hiểm hoặc nhiễm trùng, tăng cân và bú tốt, có thể tự ổn định thân nhiệt trong giới hạn bình thường ở mức 36-37 độ C, mẹ có đủ khả năng chăm sóc trẻ.

Trẻ sinh non nhẹ cân được tiêm ngừa theo lịch ngay sau khi sinh, các mũi tiêm ngừa tiếp theo phụ thuộc vào khi xuất viện. Cho bé bú mẹ hoàn toàn, bé sinh đôi, sinh ba... phải thay phiên cho bú sữa mẹ một cách tốt nhất. Giữ ấm cho bé. 

Bé có các dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám ngay như sốt, vàng da, bú nôn ói nhiều lần, thở nhanh co lõm ngực, tiêu lỏng, bụng trướng, rốn đỏ... Trẻ sinh non nhẹ cân nên được theo dõi và đánh giá hàng tuần về sự tăng cân và khả năng dung nạp sữa cho đến khi cân nặng 3 kg và đủ tuần tuổi thai.

Lê Phương