Vì sao khó kiếm tìm một loại thuốc kháng virus hiệu quả?

COVID-19 đang khiến cả thế giới chao đảo, nhưng việc tìm kiếm, phát triển một loại thuốc kháng virus hiệu quả chống lại SARS-CoV-2 đang gặp rất nhiều thách thức.

Bên cạnh thành công còn hạn chế của remdesivir, hiện có rất ít ứng cử viên kháng virus đáng tin cậy cho COVID-19.

Việc thiết kế và phát triển các loại thuốc kháng virus luôn đòi hỏi một quá trình làm việc thông qua các quy định nghiêm ngặt từ phát hiện ban đầu đến nghiên cứu trên động vật, giảm thiểu độc tính và thử nghiệm lâm sàng trên người. 

Nhiều nhà khoa học đã nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo, kể từ khi SARS xuất hiện vào năm 2003 và MERS vào năm 2013 - cả hai đều là họ hàng của SARS-CoV-2. Và kết quả là, một kho dự trữ các loại thuốc chống virus nhắm mục tiêu coronavirus lẽ ra phải được sẵn sàng. Tuy nhiên, khi mối đe dọa của hai loại virus này giảm xuống, chỉ lây lan ở một số quốc gia, sự quan tâm và đầu tư vào lĩnh vực nghiên cứu này giảm dần, khiến chúng ta có rất ít lựa chọn trong đại dịch hiện nay.

Bên cạnh thành công còn hạn chế của remdesivir, một loại thuốc ban đầu được phát triển để điều trị viêm gan C và Ebola, hiện vẫn còn rất ít ứng cử viên kháng virus đáng tin cậy cho COVID-19. Các loại thuốc như hydroxychloroquine, ivermectin và một vài loại khác, đã được kỳ vọng là hiệu quả, nhưng có rất ít dữ liệu để chứng minh những tuyên bố đó.

Nguyên nhân tìm kiếm thuốc kháng virus hiệu quả chống lại COVID-19 lại khó khăn?

Trong nhiều thập kỷ, nhiều nghiên cứu đã tập trung vào việc tìm ra các tác nhân kháng virus mới để điều trị các bệnh nhiễm trùng từ cảm lạnh thông thường đến Ebola; và mặc dù đã có một số thành công, nhưng, thất bại cũng nhiều hơn đáng kể.

So với kháng sinh phổ rộng, tác dụng lên nhiều loại vi khuẩn, virus rất đa dạng và phát triển nhanh đến mức tạo ra các phương pháp điều trị hiệu quả trở thành một nhiệm vụ hết sức khó khăn. 

Mặt khác, virus phụ thuộc vào vật chủ để tồn tại. Về cơ bản, chúng chỉ là vật chất di truyền được bao bọc trong protein - không thực sự chết hay sống - và hoạt động bằng cách xâm nhập vào bộ máy tế bào của vật chủ để tạo ra các bản sao của chính chúng để lây nhiễm bệnh. 

Virus càng phụ thuộc vào vật chủ của chúng, chúng càng có ít thành phần tế bào hơn, để lại ít mục tiêu tấn công bằng chất kháng virus hơn. 

Đây là lý do tại sao vaccine đã nổi lên như một giải pháp thay thế phù hợp hơn, trong bối cảnh tình hình cấp bách hiện nay. Thay vì trực tiếp tấn công virus, vaccine huấn luyện cơ thể chúng ta nhanh chóng nhận ra và loại bỏ kẻ xâm lược bên ngoài thông qua việc sản xuất các kháng thể, kháng thể liên kết và vô hiệu hóa virus trước khi nó có thể tự tái tạo.

Hơn nữa virus có tính thích nghi cao. Chúng sinh sản rất nhanh và có nhiều cơ hội để đột biến. Với mỗi thế hệ mới lại có khả năng phát triển kháng lại bất kỳ loại thuốc hoặc vaccine nào mà chúng ta phát triển.

Khả năng nào cho một loại thuốc kháng virus "thần kỳ" được trông đợi?

Mặc dù khó thực hiện, nhưng một số loại thuốc kháng virus cũng đã được nghiên cứu thành công để đặc trị những bệnh nhiễm trùng như HIV, herpes và cúm. Các cơ chế phổ biến bao gồm ngăn chặn virus trước khi nó có thể xâm nhập vào tế bào, nhắm mục tiêu vào vỏ virus hoặc phá vỡ chu kỳ sao chép của nó. 

Một trong những loại thuốc kháng virus sớm nhất được phát triển là acyclovir, hoạt động như một chất bắt chước một trong những khối cấu tạo protein của virus - một nucleoside. 

Virus kết hợp acyclovir vào chuỗi DNA đang phát triển của nó trong quá trình sao chép, và vì acyclovir không thể hình thành các liên kết chính xác, nên nó sẽ kết thúc chuỗi DNA trước khi hoàn chỉnh. 

Ribavarin, một phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh viêm gan C, cũng hoạt động theo cách tương tự, đưa những sai lầm vào mã di truyền của virus để làm suy yếu nó.Thật không may, Coronavirus lại quá "xảo quyệt" để cơ chế mồi nhử này hoạt động hoàn toàn. 

Rất khó khăn để có thể phát triển một loại thuốc "thần kỳ" có khả năng chấm dứt hoặc thậm chí ngăn chặn một đại dịch trong tương lai, chủ yếu là do virus kháng thuốc có khả năng phát triển nhanh chóng.

Nhưng với sự đầu tư và nghiên cứu không ngừng của các nhà khoa học hy vọng rằng thuốc kháng virus có thể được định vị tốt hơn để chấm dứt đại dịch cùng với các công cụ hiệu quả khác như vaccine, giãn cách xã hội và đeo khẩu trang.

Vào tháng 6 năm 2021, chính phủ Mỹ thông báo rằng họ sẽ đầu tư hơn 3 tỷ đô la để phát triển thuốc kháng virus điều trị COVID-19 và chuẩn bị cho các mối đe dọa đại dịch trong tương lai. 

Số tiền này sẽ được sử dụng để đẩy nhanh quá trình phát triển và thử nghiệm các loại thuốc kháng virus đã được thử nghiệm lâm sàng và để phát hiện thêm thuốc, tập trung vào các loại thuốc có thể dùng qua đường uống. 

Mặc dù vaccine COVID-19 vẫn là trọng tâm để phát triển, nhưng thuốc kháng virus vẫn là nhu cầu cấp thiết hiện nay. Đặc biệt, đối với những người có hệ miễn dịch bị tổn thương không thể tiêm chủng, những người đang bị nhiễm trùng đột phát và đối với những người chưa được tiêm chủng.

Vẫn còn nhiều câu hỏi cần giải đáp, những rào cản cần vượt qua, nhưng đại dịch đã là lời cảnh tỉnh cho nhiều quốc gia cần ưu tiên khám phá và nâng cao mức đầu tư để ứng phó với mức độ đe dọa của đại dịch.