Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam: 'Nghề y là nghiệp hi sinh, nhưng hi sinh không có nghĩa là bỏ mặc'

GS.TS. Nguyễn Văn Kính - Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho rằng, sự tôn trọng, bảo vệ và công bằng dành cho nhân viên y tế chính là nền tảng để y đức bền vững.

Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã ghi nhận 6 vụ nhân viên y tế bị hành hung, gần đây nhất là vụ tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An – khi một nữ điều dưỡng bị đâm trọng thương. Đây là hồi chuông báo động: nếu không có biện pháp mạnh mẽ hơn, bạo lực với nhân viên y tế sẽ không dừng lại!.

Những vụ hành hung thầy thuốc không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến vấn đề an ninh – an toàn bệnh viện mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng của nhân viên y tế, người bệnh và người thân của người bệnh tại bệnh viện; gây bức xúc trong dư luận xã hội; làm tổn thương tâm lý, giảm tinh thần làm việc của đội ngũ nhân viên y tế.

Báo Sức Khỏe và Đời Sống có cuộc trao đổi với GS.TS. Nguyễn Văn Kính, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương về vấn đề này.

PV: Thưa Giáo sư, ông nhìn nhận như thế nào về thực trạng hành hung nhân viên y tế hiện nay?

GS.TS Nguyễn Văn Kính: Nhân viên y tế bị hành hung ngay tại cơ sở khám chữa bệnh thì thực sự rất buồn, tạo cho người đang cứu người một sự lo lắng, bất an khi đang làm nhiệm vụ. Khi nhân viên y tế đang tập trung trí tuệ để cứu người thì lại bị đánh, lúc đó còn ai để cứu người nữa?

Các hành vi hành hung nhân viên y tế không chỉ đe dọa trực tiếp tính mạng, sức khỏe của bác sĩ, điều dưỡng và người bệnh khác mà còn gây bất ổn an ninh trong bệnh viện, làm tổn thương tâm lý và giảm sút tinh thần của đội ngũ thầy thuốc.

GS. TS. Nguyễn Văn Kính, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Trong công tác khám chữa bệnh, yếu tố cốt lõi vẫn là y đức và y nghiệp của người thầy thuốc. Nhưng bên cạnh đó, người bệnh và thân nhân phải tôn trọng người đang cứu chữa mình. Nếu cả hai không tôn trọng nhau, xung đột xảy ra là điều khó tránh.

Ngày nay, nhiều vụ bạo lực xảy ra chỉ vì những lý do rất nhỏ hoặc thậm chí không lý do gì cả. Trên thông tin đại chúng từng nêu hai nhóm thanh niên đang ngồi ăn nhậu, chẳng liên quan gì đến nhau, nhưng một bên nghĩ bên kia nhìn đểu là xông vào đánh nhau, thậm chí dẫn đến chết người. Vì vậy, nhận thức và tôn trọng con người, đặc biệt là tôn trọng người thầy thuốc khi họ đang cứu chữa bệnh nhân là điều vô cùng quan trọng.

Người thầy thuốc cần được tôn trọng, nâng đỡ và hỗ trợ, nhất là khi họ đang cứu sống người khác. Không thể có chuyện người nhà bệnh nhân xông vào hành hung nhân viên y tế. Điều này thật đáng buồn, vì nghề nghiệp đang bị xem nhẹ. Mỗi người phải hiểu rằng quyền lợi của mình không cao hơn quyền lợi của người khác, và sự bình đẳng cùng tôn trọng lẫn nhau là nền tảng để xã hội vận hành văn minh, đặc biệt là trong môi trường y tế.

PV: Theo Giáo sư, đâu là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng hành hung thầy thuốc trong bệnh viện? Về phía các bệnh viện, cần làm gì để phòng ngừa, xử lý sớm các xung đột giữa người bệnh và nhân viên y tế?

GS.TS Nguyễn Văn Kính: Tôi cho rằng nguyên nhân dẫn tới hành hung nhân viên y tế cần nhìn từ hai phía. Thứ nhất, xét về yếu tố khách quan, chúng ta đang vận hành nền kinh tế thị trường – hoạt động y tế tư nhân phát triển theo logic doanh nghiệp: mục tiêu là lợi nhuận, thu hút khách bằng máy móc hiện đại, dịch vụ trả tiền cao. Trong khi đó, y tế công lập mang tính nhân đạo, là nơi cứu giúp đa số người dân với chi phí chủ yếu do bảo hiểm chi trả. Khi so sánh giữa hai hệ thống ấy, dễ phát sinh so sánh khập khiễng dẫn tới người bệnh, dễ phát sinh mâu thuẫn với cán bộ y tế trong hệ thống công lập..

Ở bệnh viện tư nhân, họ có thể trả lương cao để thu hút nhân lực, thuê an ninh, luật sư, có hệ thống bảo vệ bài bản. Khi có sự cố, họ có đội ngũ can thiệp ngay, bệnh viện công lập thì nhân viên y tế thì cơ bản là tự xử lý, thiếu hỗ trợ tức thì dẫn tới rủi ro bị hành hung.

Cũng phải thấy yếu tố chủ quan: nhân viên y tế cũng là con người, cũng có lúc mệt mỏi, đôi khi ứng xử chưa nhẹ nhàng nên có lúc dẫn tới xung đột phát sinh từ cả hai phía.

Điều quan trọng nhất, trong môi trường cấp cứu đặc biệt tại phòng cấp cứu, nguyên tắc của người thầy thuốc là phải phân loại bệnh nhân theo mức độ nguy kịch. Những người có nguy cơ tử vong nhanh, chảy nhiều máu… phải được xử lý ngay; còn những trường hợp như đau bụng cần theo dõi thì sẽ được đặt nằm, theo dõi diễn biến rồi xử lý sau. Vì vậy, lĩnh vực y tế khác hoàn toàn với kiểu văn minh xếp hàng "ai đến trước được khám trước". 

Nhân viên y tế luôn ưu tiên những ca nặng, nguy kịch bởi nếu không xử lý kịp, bệnh nhân có thể mất đi "giờ vàng" được cứu sống. Rất nhiều người đến trước nhưng không hiểu nguyên tắc đó, thấy người đến sau được khám trước là bức xúc, dẫn tới hiểu lầm và xô xát. Mọi người cần hiểu rằng trong cấp cứu, việc ưu tiên là để cứu mạng người, chứ không phải bất công với ai. Chúng ta cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng văn hóa ứng xử chung trong xã hội còn thiếu tôn trọng lẫn nhau.

Tóm lại, hành hung nhân viên y tế là hệ quả của cả yếu tố khách quan và yếu tố chủ quan, muốn không có hành hung thầy thuốc cần giải quyết đồng bộ như nâng cao nhận thức cộng đồng về nguyên tắc y tế, bảo vệ ở tuyến cơ sở, hoàn thiện chính sách đãi ngộ để giữ chân nhân lực, và xây dựng văn minh ứng xử giữa người với người.

PV: Ông có khuyến nghị gì với cơ quan quản lý nhằm bảo vệ an toàn cho nhân viên y tế trong quá trình làm việc?

GS.TS Nguyễn Văn Kính: Khi có vụ việc hành hung nhân viên y tế, chúng ta phải đi tới tận cùng nguồn gốc, điều tra, xử lý thấu đáo, không thể để những kẻ sai trái lẩn vào đám đông mà không bị trừng phạt. Hiện nay, hầu hết các vụ việc chỉ được xử lý ở hình thức "gây rối trật tự công cộng" và chỉ xử phạt hành chính.

Đồng thời, cơ quan chức năng cần có chính sách đồng bộ quy định an ninh, bảo vệ pháp lý khi cần; hoàn thiện chế độ đãi ngộ, chế độ bồi thường, khen thưởng cho cán bộ y tế bị thương hoặc hi sinh trong khi làm nhiệm vụ; nâng cao nhận thức cộng đồng về nguyên tắc cấp cứu và văn minh ứng xử; và xử lý nghiêm các hành vi hành hung để tạo tín hiệu răn đe. Phải coi hành vi hành hung với nhân viên y tế là hành vi chống lại người thi hành công vụ.

Cuối cùng, dù nghề y là một sự nghiệp đòi hỏi nhiều hi sinh, nhưng hi sinh không có nghĩa là bỏ mặc. Chúng tôi vẫn phải làm nghề mình, cứu người, nhưng đòi hỏi sự bảo vệ, sự công bằng và sự tôn trọng đó mới là điều cốt lõi để giữ y đức và để ngành y tồn tại bền vững.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!