Cái chết của em bé ung thư và sự sụp đổ tập đoàn đông dược Trung Quốc

18 người tập đoàn Quanjian bị bắt trong đó có Chủ tịch kiêm nhà sáng lập, trụ sở đóng cửa, chuyển quyền sở hữu đội bóng Quyền Kiện Thiên Tân.

Quanjian được xem như "gã khổng lồ" của ngành chăm sóc sức khỏe Trung Quốc, trụ sở đóng tại thành phố Thiên Tân. Ở Việt Nam, Quanjian được biết đến với cái tên Quyền Kiện, chủ sở hữu đội bóng đá Quyền Kiện Thiên Tân. Tại Trung Quốc, Quanjian kinh doanh trong lĩnh vực y học cổ truyền (thuốc đông y), mỹ phẩm, ngân hàng, bảo hiểm, bóng đá, đua ngựa...

Quá trình "ngã ngựa" của Quanjian lần này bắt nguồn từ cái chết của một em bé Mông Cổ bị ung thư tế bào mầm.  

Zhou Erli, một ông bố nông dân ở Mông Cổ vài năm qua thu hút sự chú ý của cộng đồng Trung Quốc sau khi chia sẻ câu chuyện về con gái Zhou Yang của mình. 

Năm 2012, Zhou Yang lúc đó 4 tuổi được chẩn đoán ung thư tế bào mầm vùng xương cùng cụt. Trong vòng sáu tháng, bé gái trải qua 4 ca phẫu thuật và 23 đợt hóa trị tại Bệnh viện Nhi Bắc Kinh.

Tháng 12/2012, khi tình trạng Yang đã ổn định hơn, Quanjian, nhà sản xuất đông dược hàng đầu Trung Quốc khi ấy liên hệ với Zhou, nói rằng có thể chữa lành hoàn toàn cho bé gái. Ông bố này cho biết lãnh đạo Quanjian khuyên ông cho con ngừng hóa trị, thay vào đó hãy sử dụng thuốc thảo dược làm từ bột táo tàu và dầu rễ cây.

Tổng cộng, Zhou đã chi 5.000 tệ (tương đương 800 USD) để mua thuốc của Quanjian cho con gái uống. Thế nhưng, Yang không những không khỏe lại mà còn yếu đi. Ông Zhou còn phát hiện Quanjian sử dụng ảnh của bé trong các quảng cáo và tuyên bố đã chữa khỏi ung thư tế bào mầm.

Năm 2015, ông Zhou khởi kiện Quanjian vì tội lừa đảo nhưng tòa bác bỏ do "không đủ bằng chứng". Ngày 12/12/2015, Yang trút hơi thở cuối cùng.

Cuối năm 2018, diễn đàn y học nổi tiếng Trung Quốc là Bác sĩ Đinh Hương lại đề cập tới. Trang web nhắm thẳng đến Quanjian, cáo buộc tập đoàn này thu lời hàng trăm tỷ nhân dân tệ từ việc kinh doanh gian dối và đầu tư vào bóng đá, đua ngựa, mỹ phẩm, ngân hàng, bảo hiểm, khách sạn. Nhà sáng lập kiêm chủ tịch Quanjian là Shu Yuhui bị tố "điều hành theo mô hình đa cấp". Nhân viên bán hàng của Quanjian, theo Bác sĩ Đinh Hương, kiếm tiền chủ yếu bằng việc câu kéo người khác tham gia và ăn hoa hồng trên doanh thu của họ.

Bên ngoài chi nhánh Quanjian tại Trịnh Châu. Ảnh: Caixin Global.

Trước làn sóng phản đối từ người dân, chính phủ Trung Quốc hành động. Tên ông Shu biến mất khỏi danh sách cố vấn cho cơ quan lập pháp ở Thiên Tân, nơi Quanjian đặt trụ sở. Ngày 7/1/2019, truyền thông Trung Quốc đưa tin ông Shu cùng 17 người khác bị bắt.

Một nhân viên cũ tiết lộ tập đoàn này đã đóng cửa trụ sở Quanjian ở Thiên Tân. Các quán mì gần đó chuyên phục vụ nhân viên Quanjian cũng ngừng hoạt động. Quyền sở hữu đội bóng Quyền Kiện Thiên Tân (nay là Thiên Hải Thiên Tân) được giao lại cho hiệp hội bóng đá địa phương để tìm nhà đầu tư mới.

Trước vụ bê bối, Quanjian từng có thời hoàng kim. Một bảo vệ mô tả trụ sở tập đoàn náo nhiệt như Thiên An Môn, xe buýt mỗi ngày chở hàng trăm nhân viên bán hàng. Ông Shu còn tuyên bố xây dựng bệnh viện ung thư lớn nhất châu Á với 10.000 giường bệnh. Hiện cơ sở này cũng bị đóng cửa. 

Ngày ấy, hơn 7.000 phòng khám khắp Trung Quốc thực hành hỏa liệu pháp, kỹ thuật chữa bệnh đặc trưng của Quanjian. Ngoài ra, các sản phẩm khác do Quanjian sản xuất cũng rất đắt khách, ví dụ băng vệ sinh ion âm giảm khó chịu kỳ kinh nguyệt, phòng ung thư cổ tử cung và lót giày chữa viêm khớp, bệnh tim.

Zhu Yonghong, đồng sáng lập Tasly, một công ty đông dược nhận định Quanjian cùng nhiều doanh nghiệp tương tự chọn Thiên Tân để đặt trụ sở để ở gần và lợi dụng danh tiếng của Đồng Nhân Đường, thương hiệu Đông y số một Trung Quốc. Theo ông Zhu, Quanjian đã xóa nhòa ranh giới giữa y học cổ truyền và thủ đoạn kinh doanh.

Shu Yuhui, nhà sáng lập kiêm chủ tịch Quanjian hiện đã bị bắt. Ảnh: Pandaily.

Thời trẻ, nhà sáng lập Quanjian, ông Shu làm việc cho Tianshi, nhà sản xuất sản phẩm y tế lớn với hơn 10.000 nhân viên ở 110 thành phố. Công ty này đưa ra phương pháp nhìn lòng bàn tay chẩn bệnh, khẳng định có thể phát hiện từ HIV đến viêm gan và xây dựng các liệu trình điều trị đắt tiền.

Theo tiểu sử do Quanjian cung cấp, ông Shu sáng lập tập đoàn với 600 bài thuốc bí mật và tự nhận thuộc gia đình có truyền thống đông y. Ở lối vào bệnh viện Quanjian có bảng chữ: "Nói điều không thật là lừa dối, biến điều có thật thành không là kỹ năng". Một người dùng Weibo lý giải: "Quanjian nói bệnh nhân sẽ sống trong khi các bệnh viện khác bảo họ sẽ chết".

Để tăng nhu cầu mua sản phẩm, Quanjian đưa ra chính sách hấp dẫn. Người mua bảy cặp lót giày "ma thuật" sẽ được quyền trở thành nhà phân phối. Bằng cách đó, tập đoàn thu hút những người khao khát làm giàu.

Chính quyền địa phương, với mong muốn thúc đẩy sự phát triển của các công ty tạo việc làm, nhắm mắt làm ngơ. Năm ngoái, lãnh đạo Thiên Tân nhận xét Quanjian và Tianshi là "những tập đoàn xuất sắc", "có trách nhiệm với xã hội và biết đổi mới". Về mặt kinh tế, những doanh nghiệp này vô cùng giá trị đối với Thiên Tân. Năm 2017, Quanjian đóng thuế 147 triệu tệ.

Diễn biến này khiến một số lãnh đạo trong ngành dược ở Thiên Tân nghi ngờ mục đích trừng phạt Shu.  Sự thật là nhiều trường hợp như con gái ông Zhou đã bị chính phủ phớt lờ. Hồ sơ tòa án cho thấy từ năm 2009, cái tên Tianshi liên quan tới 155 cái chết và 2.781 hoạt động trái phép nhưng công ty này khẳng định bị tội phạm lợi dụng tên tuổi.

Việc xử lý những sai phạm trong ngành đông y vẫn còn là một câu hỏi lớn. Hiện chưa rõ Quanjian sẽ bồi thường như thế nào cho gia đình ông Zhou. Tháng 12/2017, một bác sĩ bị bắt giam 3 tháng vì chỉ trích  Hongmao Yaojiu, loại thuốc xuất xứ Nội Mông được ví như thần dược cho người già, là "không hiệu quả và gây hại". Khi được thả, bác sĩ này gửi lời xin lỗi vì "phát ngôn mà không nghĩ".

Trên phương tiện truyền thống Trung Quốc, sau bản tin nhân viên Quanjian bị bắt, quảng cáo Hongmao Yaojiu lại xuất hiện.

Minh Nguyên (Theo Economist)