Thuốc kháng viêm nhỏ mắt steroid dùng khi nào, những nguy cơ khi lạm dụng?

Steroid là loại thuốc kháng viêm có tác dụng nhanh, mạnh được sử dụng để điều trị các bệnh lý mắt phức tạp trong nhãn khoa, nhưng thuốc cũng tạo ra các tác dụng phụ có thể ảnh hưởng đến mắt và thị lực...

1. Chỉ định của steroid trong nhãn khoa

Thuốc steroid kích thích sản xuất cortisol trong cơ thể. Cortisol là một loại hormone tự nhiên giúp ổn định hệ thống phản ứng chống viêm, duy trì chức năng miễn dịch và huyết áp. Các bác sĩ thường kê đơn thuốc steroid để giảm viêm.

Trong nhãn khoa, steroid chủ yếu được sử dụng để điều trị các bệnh viêm nhiễm và tự miễn dịch. Steroid thường là liệu pháp đầu tay trong các bệnh lý nhãn khoa như viêm/nhiễm trùng mắt, viêm kết mạc, viêm màng bồ đào, viêm kết mạc dị ứng, loét giác mạc do vi khuẩn, phù hoàng điểm… Steroid cũng là chìa khóa để kiểm soát tổn thương sau các chấn thương ở mắt.

Có nhiều loại steroid, nhưng loại phổ biến là: Dexamethasone, prednisolone, prednisone, methylprednisolone, betamethasone...

2. Biến chứng ảnh hưởng đến mắt và thị lực của steroid

Steroid có nhiều tác dụng phụ toàn thân. Hầu hết mọi hệ thống, cơ quan đều bị ảnh hưởng bởi steroid. Việc sử dụng steroid trong thời gian dài có thể gây ra sự suy yếu của xương, mỏng da, tiểu đường, tăng cân...

Liệu pháp steroid cũng có tác dụng phụ trên mắt, vì vậy, rủi ro của steroid luôn được cân nhắc trong điều trị. Nhìn chung, trong ngắn hạn, thuốc ít gây ra vấn đề nhưng cần sử dụng một cách thận trọng để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả điều trị.

2.1 Tăng nhãn áp

Một trong những tác dụng phụ đáng quan tâm nhất của thuốc steroid là mối đe dọa tiềm ẩn của bệnh tăng nhãn áp. Khi áp lực trong mắt tăng lên, cũng như khi dùng thuốc steroid, nguy cơ phát triển bệnh tăng nhãn áp cũng tăng lên.

Tăng nhãn áp có thể đe dọa đến thị lực.

Nguy cơ  tăng nhãn áp do steroid phụ thuộc vào thời gian sử dụng và hiệu lực của chính steroid cũng như tình trạng của người bệnh đối với bệnh tăng nhãn áp. Các yếu tố nguy cơ đã được xác định bao gồm: Tăng nhãn áp góc mở nguyên phát từ trước, tiền sử tăng nhãn áp khi dùng steroid trước đó, chẩn đoán bệnh tiểu đường loại 1.

Tăng nhãn áp là một bệnh nghiêm trọng, đe dọa đến thị lực, có thể phát triển theo thời gian (bệnh tăng nhãn áp góc mở) hoặc xuất hiện đột ngột (bệnh tăng nhãn áp góc đóng).

Do đó, nếu bác sĩ kê đơn thuốc steroid lâu hơn 2 tuần, cần phải lên lịch khám mắt thường xuyên (theo khuyến cáo của bác sĩ nhãn khoa) để theo dõi nhãn áp trong suốt quá trình điều trị.

Mỗi bệnh nhân phản ứng với thuốc khác nhau và một số nhạy cảm với steroid hơn những người khác. Các triệu chứng của bệnh tăng nhãn áp có thể bao gồm:

• Mờ mắt
• Đau mắt
• Mắt đỏ
• Khó nhìn ban đêm
• Buồn nôn

2.2 Đục thủy tinh thể

Hình thành đục thủy tinh thể là một biến chứng tiềm ẩn được công nhận rộng rãi của việc sử dụng steroid. Sử dụng steroid lâu dài có liên quan đến sự phát triển nhanh chóng của bệnh đục thủy tinh thể.

Cơ chế của sự phát triển đục thủy tinh thể được cho là liên quan đến những thay đổi do steroid gây ra trong quá trình phiên mã gen bên trong các tế bào biểu mô.

Loại đục thủy tinh thể liên quan đến việc sử dụng steroid được gọi là đục thủy tinh thể dưới bao sau, hình thành ở mặt sau của thủy tinh thể. Bệnh nhân dùng steroid bị giảm thị lực nên được bác sĩ nhãn khoa đánh giá.

Các triệu chứng của đục thủy tinh thể có thể bao gồm:

• Mờ mắt
• Nhìn đôi
• Khó khăn về thị lực ngoại vi
• Khó nhìn ban đêm

2.3 Chậm chữa lành vết thương và nguy cơ nhiễm trùng

Steroid gây suy giảm hệ thống miễn dịch và ức chế các yếu tố tăng trưởng rất quan trọng đối với việc chữa lành vết thương.

Suy giảm hệ thống miễn dịch có thể che giấu sự tiến triển của các tác nhân lây nhiễm. Nhiễm nấm đặc biệt  gia tăng khi bệnh nhân bị ức chế miễn dịch do steroid gây ra. Ức chế miễn dịch do steroid cũng làm tăng tính nhạy cảm của bệnh nhân với bệnh viêm giác mạc biểu mô herpetic. Cần lưu ý đến việc bệnh nhân tăng tính nhạy cảm với nhiễm trùng khi sử dụng steroid cho những bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh.

Hơn nữa, steroid được kê đơn cho một số bệnh nhiễm trùng mắt do virus đã được chứng minh là làm trầm trọng thêm tình trạng nhiễm trùng. Những tác dụng phụ này có thể ảnh hưởng đến quá trình chữa bệnh, tăng thời gian phục hồi và / hoặc gây nhiễm trùng tái phát.

Về mặt lâm sàng, bệnh viêm mắt không được kiểm soát có thể gây ra tổn thương đáng kể, và steroid khi được sử dụng thích hợp sẽ tối ưu hóa kết quả điều trị. Vì vậy, tất cả các loại thuốc steroid phải được sử dụng một cách thận trọng, để tránh các tác dụng phụ tiêu cực có thể ảnh hưởng đến mắt và thị lực...