Lộ trình cho thuốc bảo vệ thực vật sinh học

An toàn, ít độc hại

Trên toàn thế giới, khoảng 1.400 sản phẩm thuốc BVTV sinh học đang được đăng ký và thương mại hóa. Theo ước tính, 5 năm gần đây, thuốc BVTV sinh học có tốc độ tăng trưởng 16%, trong khi đó thuốc BVTV hóa học chỉ tăng 3%. Thị trường thuốc BVTV sinh học toàn cầu năm 2011 đạt trị giá 1,3 tỷ USD và tăng lên mức 3,2 tỷ USD vào năm 2017. Nhu cầu sản phẩm cây trồng không chứa dư lượng thuốc BVTV  là một trong những động lực chính thúc đẩy thị trường thuốc BVTV sinh học. Bên cạnh đó, thị  trường thực phẩm hữu cơ đang lớn mạnh và thủ tục đăng ký dễ dàng hơn so với thuốc BVTV hóa học cũng là những yếu tố quan trọng khác thúc đẩy sự phát triển thị trường thuốc BVTV sinh học.

Sử dụng thuốc BVTV có nguồn gốc sinh học được coi là giải pháp hiệu quả và thực tiễn trong quản lý chất lượng sản phẩm

Từ năm 1990 trở lại đây, việc nghiên cứu, ứng dụng thuốc BVTV sinh học đã được Nhà nước, các doanh nghiệp, các cơ quan khoa học đầu tư và đã đạt được những kết quả đáng kể. Theo thống kê, số lượng thuốc trừ sâu sinh học được đăng ký tại Việt Nam gia tăng rất nhanh kể từ năm 2000, trong đó có nhiều sản phẩm được nghiên cứu, sản xuất trong nước. Tuy vậy, theo số liệu của Cục Bảo vệ thực vật, lượng thuốc BVTV sinh học đang được nông dân sử dụng để phòng trừ sinh vật có hại chiếm khoảng 18%.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Sản xuất và kinh doanh thuốc BVTV Việt Nam Nguyễn Văn Sơn, nếu thuốc BVTV hóa học có phổ tác động rộng đối với nhiều loại côn trùng khác nhau, trong đó có cả các loài thiên địch có lợi thì thuốc BVTV sinh học lại an toàn và ít độc hơn đối với sức khỏe con người. Đặc biệt, thuốc BVTV sinh học không tiêu diệt những sinh vật có ích, bảo vệ được sự cân bằng sinh học trong tự nhiên, lại nhanh phân hủy trong tự nhiên, ít để lại dư lượng trong nông sản, thời gian cách ly ngắn nên rất thích hợp sử dụng cho các nông sản sạch như rau, chè, cây ăn quả…  

Tuy nhiên, bên cạnh các ưu điểm, thuốc BVTV sinh học cũng còn bộc lộ một số nhược điểm như: Giá thành cao, hiệu lực phòng trừ dịch hại chậm hơn thuốc BVTV hóa học, phổ tác động hẹp, phát huy hiệu lực chậm và thấp, không ổn định do bị ảnh hưởng của nhiều yếu tố ngoại cảnh và điều kiện sử dụng. Thời gian bảo quản của nhiều loại thuốc BVTV nguồn gốc sinh học ngắn hơn thuốc BVTV hóa học. Nông dân có thói quen thích sử dụng thuốc BVTV có hiệu lực nhanh dẫn đến khối lượng và số lượng thuốc BVTV sinh học dùng trong sản xuất còn hạn chế.

Tăng dần tỉ trọng thuốc BVTV sinh học

Sự gia tăng diện tích trồng rau xanh, lương thực, thực phẩm cũng đồng nghĩa với việc phải đối mặt với nhiều khó khăn bởi sự phát sinh và phát triển của sâu, bệnh. Khi sử dụng thuốc phòng trị không phù hợp, năng suất, phẩm chất của cây trồng sẽ giảm rõ rệt và còn ẩn chứa nhiều yếu tố nguy hại cho sức khỏe con người. Thuốc BVTV sinh học chính là lựa chọn được khuyến khích để giải quyết vấn đề sâu bệnh, nấm bệnh, ít độc đối với người, sinh vật có ích và môi trường.

Thời gian từ nay đến năm 2021 chỉ còn 3 năm để tăng số lượng thuốc BVTV sinh học lên 30%. Đây cũng là thách thức không nhỏ bởi thói quen sử dụng thuốc phòng trừ của người dân không dễ thay đổi. Nhiều chuyên gia cho rằng, Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cần phải có các chính sách khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp thuốc BVTV bằng cách loại bỏ bớt các quy định rắc rối, phức tạp không cần thiết để thuốc BVTV sinh học được đăng ký dễ dàng hơn, nhằm tăng cả về mặt số lượng và khối lượng thuốc BVTV sinh học được dùng trong sản xuất nông nghiệp. Có chính sách hỗ trợ vốn, cho thuê đất làm xưởng, miễn hoặc giảm thuế sản xuất, tiêu thụ  cho thuốc BVTV sinh học. Hỗ trợ có trọng điểm các hoạt động nghiên cứu, sản xuất và khai thác các chế phẩm thuốc BVTV sinh học…

Cùng với việc đặt ra mục tiêu tăng số lượng thuốc BVTV sinh học lên 30%, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng chủ trương giảm 30% tên thương phẩm thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam. Cục trưởng Cục bảo vệ thực vật Hoàng Trung cho biết, Cục sẽ tiếp tục tham mưu, loại bỏ khỏi danh mục các loại thuốc BVTV có chứa hoạt chất độc hại. Đồng thời, khuyến khích nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh và ứng dụng biện pháp sinh học, thuốc BVTV sinh học trong phòng, chống sinh vật gây hại.

Theo Cục trưởng Hoàng Trung, chúng ta muốn hướng tới mục tiêu nền nông nghiệp sạch, đưa ra các sản phẩm an toàn thực phẩm và hướng tới xuất khẩu, thì việc có quy định, chính sách khuyến khích phát triển thuốc BVTV sinh học là điều hết sức quan trọng. Phải coi thuốc BVTV là hàng hóa đặc biệt, việc sản xuất kinh doanh, sử dụng phải được kiểm soát chặt chẽ. Chỉ có những loại thuốc BVTV nằm trong danh mục thuốc BVTV Việt Nam mới được phép kinh doanh, sản xuất và sử dụng.