Đột phá trong y học: Khi tế bào ung thư tự hủy – hy vọng mới cho bệnh nhân giai đoạn cuối

Các nhà khoa học Mỹ tìm ra liệu pháp khiến khối u giai đoạn cuối… tự tiêu diệt, mở ra hy vọng sống cho hàng triệu bệnh nhân

Ung thư giai đoạn cuối từ lâu đã được xem là ngưỡng giới hạn của y học. Đây là giai đoạn các khối u phát triển khả năng kháng thuốc, trở nên vượt trội hơn và làm tê liệt toàn bộ hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Tuy nhiên, một nghiên cứu mang tính bước ngoặt từ các nhà khoa học Mỹ có khả năng thay đổi hoàn toàn cục diện, thắp lên hy vọng sống cho hàng triệu bệnh nhân. Nghiên cứu đột phá này, được công bố trên tạp chí Molecular Cancer Therapeutics, đã khám phá ra phương pháp biến chính tế bào miễn dịch trong khối u thành công cụ để tiêu diệt ung thư, tạo nên cú lật ngoạn mục trong chiến lược điều trị bệnh ác tính.

Các liệu pháp cũ từng cố gắng tiêu diệt khối u bằng cách kích hoạt tế bào sát thủ (natural killer cells) – loại tế bào miễn dịch chuyên tiêu diệt tế bào bệnh.

Công trình này, được thực hiện bởi nhóm các nhà khoa học thuộc Trường Y Đại học California San Diego (UCSD), Mỹ, đã đưa ra một hướng tiếp cận hoàn toàn mới, đặc biệt nhắm vào ung thư giai đoạn cuối. Trong nhiều loại ung thư ác tính phổ biến như phổi, tuyến tụy hay tuyến tiền liệt, giới khoa học đã xác định một loại protein cụ thể là integrin αvβ3 đóng vai trò là "chìa khóa" gây kháng thuốc và di căn. Protein này không hiện diện trên tế bào khỏe mạnh, nhưng lại xuất hiện dày đặc trong các khối u hung hãn, khiến việc điều trị trở nên vô cùng khó khăn.

Các liệu pháp miễn dịch trước đây thường cố gắng tiêu diệt khối u bằng cách kích hoạt các tế bào sát thủ (natural killer cells). Tuy nhiên, chiến lược này thường thất bại ở giai đoạn cuối, bởi số lượng tế bào sát thủ trong môi trường khối u là quá ít, không đủ để tạo ra một phản ứng miễn dịch mạnh mẽ. Chính từ thất bại này, nhóm UCSD đã đề xuất một phản đề sáng tạo: thay vì đưa thêm lực lượng bên ngoài, liệu có thể đánh thức những tế bào miễn dịch đã bị "tê liệt" sẵn có trong khối u để chúng quay lại phản công hay không?

Các nhà nghiên cứu đã tìm ra một loại kháng thể mới, có khả năng tái lập trình đại thực bào, khiến chúng quay ngược lại tấn công khối u

Chiến lược "lấy độc trị độc" này tập trung vào một loại tế bào miễn dịch khác trong khối u là đại thực bào (macrophage). Về vai trò sinh học, đại thực bào là "người dọn rác" của cơ thể, chuyên nuốt chửng vi khuẩn và tế bào hư hại. Thế nhưng, trong môi trường ung thư, chúng lại bị khối u biến chất, trở thành "tay sai", gián tiếp hỗ trợ tế bào ung thư phát triển. Các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc tạo ra một loại kháng thể mới có khả năng tái lập trình các đại thực bào này. Kháng thể sẽ liên kết với protein integrin αvβ3, kích hoạt đại thực bào giải phóng enzyme nitric oxide synthase (iNOS) – một hợp chất mạnh mẽ có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư và làm khối u co lại.

Kết quả thử nghiệm ban đầu vô cùng ấn tượng. Trên mẫu mô bệnh nhân, kháng thể cho thấy khả năng làm co khối u rõ rệt. Đáng chú ý hơn, trên mô hình chuột, số lượng tế bào ung thư bị tiêu diệt tăng gấp nhiều lần so với các liệu pháp cũ. Hiệu quả này được xác định là phụ thuộc hoàn toàn vào đại thực bào, không cần sự can thiệp của tế bào sát thủ – một phát hiện chưa từng thấy trước đây. Nhóm nghiên cứu khẳng định: “Chúng tôi đã buộc khối u phải tự hủy từ bên trong. Chính hệ thống miễn dịch đã bị thao túng của khối u đã bị buộc phải quay súng lại với nó.”

Triển vọng lớn nhất của phương pháp này nằm ở độ an toàn. Do protein integrin αvβ3 chỉ tồn tại trong tế bào ung thư, kháng thể nhắm trúng đích sẽ không gây hại đến các tế bào khỏe mạnh khác. Điều này tạo nên sự khác biệt lớn so với hóa trị hay xạ trị, vốn tấn công diện rộng và để lại hàng loạt tác dụng phụ. Theo đánh giá từ các chuyên gia, liệu pháp này có thể được ứng dụng để điều trị nhiều loại ung thư kháng trị, chứ không chỉ giới hạn ở một vài dạng bệnh. Hiện tại, nhóm UCSD đang tích cực chuẩn bị để đưa liệu pháp vào giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, bước đi quan trọng để kiểm chứng hiệu quả và tính an toàn trên cơ thể người.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 10 triệu ca tử vong vì ung thư trên toàn cầu, phần lớn là do phát hiện muộn hoặc bệnh nhân rơi vào giai đoạn cuối. Các liệu pháp hiện tại chủ yếu tập trung kéo dài thời gian sống, hiếm khi đảo ngược được tiến trình bệnh. Vì lẽ đó, việc phát hiện ra cách tiếp cận mới – biến tế bào ung thư thành công cụ tự hủy diệt – không chỉ là một thành tựu khoa học vĩ đại, mà còn đem lại hy vọng thực sự cho hàng triệu người từng nghĩ mình không còn cơ hội. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy, đôi khi, câu trả lời trong y học không nằm ở việc tiêu diệt từ bên ngoài, mà ở việc chuyển hóa và điều khiển chiến trường từ bên trong.